Cuộc đối đầu thương mại giữa hai nền kinh tế lớn nhất thế giới – Mỹ và Trung Quốc – tiếp tục nóng lên khi Bắc Kinh tung ra các biện pháp trả đũa nhằm vào các công ty Mỹ và gia tăng kiểm soát xuất khẩu các vật liệu quan trọng. Những động thái này diễn ra trong bối cảnh Washington tăng cường hạn chế đối với ngành công nghiệp chip của Trung Quốc.

Mỹ siết chặt xuất khẩu sản phẩm công nghệ

Theo Reuters, Mỹ đã công bố kế hoạch hạn chế xuất khẩu sản phẩm tới 140 công ty Trung Quốc, bao gồm 20 doanh nghiệp bán dẫn, 2 công ty đầu tư và hơn 100 nhà sản xuất máy công cụ phục vụ sản xuất chip. Đây là lần thứ ba trong vòng ba năm qua Washington áp dụng các biện pháp nhằm kìm hãm sự phát triển của ngành công nghệ bán dẫn tại Trung Quốc.

Động thái này đã làm dấy lên lo ngại về khả năng Bắc Kinh sẽ thực hiện các biện pháp trả đũa mạnh mẽ hơn. Những năm qua, Trung Quốc đã không ít lần nhấn mạnh cam kết bảo vệ doanh nghiệp trong nước trước áp lực từ Mỹ và sẵn sàng sử dụng nhiều công cụ để phản công.

Danh sách đen và các biện pháp trừng phạt

Trung Quốc đã áp dụng các biện pháp trả đũa mạnh mẽ hơn trong năm 2023. Một ví dụ điển hình là vụ việc vào tháng 5, khi Bắc Kinh tuyên bố chặn các hợp đồng liên quan đến hãng chip Micron của Mỹ với lý do an ninh quốc gia. Hiệp hội An ninh mạng Trung Quốc còn cáo buộc Intel – một trong những nhà cung cấp lớn nhất tại Trung Quốc – gây tổn hại tới lợi ích quốc gia. Các sản phẩm của Intel hiện đang chịu áp lực bị kiểm tra gắt gao hơn tại thị trường này.

Ngoài ra, Bắc Kinh cũng tăng cường điều tra các công ty Mỹ với lý do bảo vệ lợi ích quốc gia. Tháng 9, công ty PVH – sở hữu các thương hiệu Tommy Hilfiger và Calvin Klein – đã bị điều tra vì cáo buộc "tẩy chay bất hợp lý" bông vải Tân Cương. Những công ty bị liệt kê vào danh sách thực thể không đáng tin có thể phải đối mặt với lệnh cấm nhập khẩu, xuất khẩu và đầu tư tại Trung Quốc.

Kiểm soát xuất khẩu khoáng sản chiến lược

Trung Quốc hiện là quốc gia thống trị trong việc khai thác và xử lý đất hiếm – các vật liệu quan trọng trong ngành công nghệ cao. Bắc Kinh đã liên tục siết chặt kiểm soát xuất khẩu các nguyên liệu này, bao gồm gallium, germanium và antimony, với lý do đảm bảo an ninh quốc gia.

Những kim loại này có vai trò thiết yếu trong sản xuất chip, pin xe điện và thiết bị quân sự. Trung Quốc kiểm soát phần lớn nguồn cung toàn cầu của các khoáng sản này, với tỷ lệ lên đến 98,8% đối với gallium và 59,2% đối với germanium tinh chế.

Theo các chuyên gia, việc Trung Quốc hạn chế xuất khẩu các vật liệu quan trọng không chỉ làm tăng áp lực lên chuỗi cung ứng toàn cầu mà còn khiến các doanh nghiệp phương Tây đối mặt với thách thức lớn hơn trong việc tiếp cận nguồn nguyên liệu thô.

Quản lý sản phẩm lưỡng dụng

Trong bối cảnh căng thẳng gia tăng, Trung Quốc cũng áp dụng lệnh kiểm soát chặt chẽ với các sản phẩm lưỡng dụng – có thể sử dụng trong cả quân sự và dân sự. Luật kiểm soát xuất khẩu mới, có hiệu lực từ ngày 1/12/2024, yêu cầu doanh nghiệp cung cấp thông tin chi tiết về người dùng cuối để Bắc Kinh đánh giá mức độ phụ thuộc của chuỗi cung ứng với Mỹ.

Các sản phẩm nằm trong diện kiểm soát bao gồm chip, trí tuệ nhân tạo, điện toán lượng tử và thiết bị bay không người lái (drone). Trong tháng 10, Trung Quốc cũng đã trừng phạt ba công ty Mỹ, bao gồm nhà sản xuất drone Skydio, với lý do liên quan đến hoạt động bán vũ khí cho Đài Loan.

Tác động toàn cầu

Căng thẳng thương mại Mỹ-Trung không chỉ ảnh hưởng đến các doanh nghiệp hai nước mà còn gây ra những tác động sâu rộng tới chuỗi cung ứng toàn cầu. Với vai trò trung tâm trong lĩnh vực công nghệ cao, bất kỳ động thái kiểm soát nào từ Trung Quốc hay Mỹ đều có thể khiến các ngành công nghiệp quốc tế chịu tổn thất nặng nề.

Theo nhận định từ Jack Bedder, đồng sáng lập công ty tư vấn Project Blue, “việc Bắc Kinh siết chặt nguồn cung các vật liệu quan trọng là dấu hiệu leo thang đáng kể trong cuộc chiến thương mại. Điều này buộc các nước phương Tây phải tìm cách tái cơ cấu chuỗi cung ứng, vốn đã chịu áp lực lớn trong những năm gần đây”.

Trong bối cảnh căng thẳng chưa có dấu hiệu hạ nhiệt, các nhà phân tích cảnh báo các doanh nghiệp, đặc biệt trong ngành công nghệ, cần chuẩn bị cho những rủi ro lớn hơn trong thời gian tới.

Đọc thêm:

Hàng hóa phái sinh là gì? Tìm hiểu cách đầu tư hàng hóa sinh lời